Ֆիզիկա

Ուժը արագության փոփոխության պատճառն է, բնության մեջ  ծանոթացել ենք 4 ուժերի հետ

ծանրության ուժ

առանձգականության ուճ

մարմնի կշիռ

շփման ուժ

Ծանրության ուժի առաջացման պատճառն է երկրի ձգողության դաշտը

Շփման ուժ

Դադարի շփում

Շփումը բնության մեջ և տեխնիկայում

Տարբերակ 1

Սահնակը սարից սահում է ծանրության ուժի ազդեցությամբ և սահելու կանգ է առնում շփան ուժի պատճառով։

Շփվող մակերևույթի յուղման դեպքում շփման ուժը փոքրանում է։

Շփման ուժ

Առաջացման պատճառները բութ

առաջին

հպվող մակերևույթների հորդուբուրդությունները

երկրորդ

հպվող մակերույթների մոլեկուլների փոխազդեցության ուժերը

շփման ուժը ունի օգտակար և վնասակար հատկություններ  

եթե շփման ուժը օգտակար է այն պետք է մեծացնել՝ ավելացնել խորդուբորդությունները

եթե շփման ուժը վնասակար է պետք է այն փոքրացնել    (քսուկների միջոցով)

շփման ուժի ունի 3 տեսակ։

առաջին- դադարի շփման ուժ

երկրորդ- սահքի շփման ուժ

երրորդ-գլորման շփման ուժ

ամենափոքր շփման ուժը դա գլորման շփման ուժն է  

Մարմինների ձևափոխությունները ննշանակում է՝   ծռելը,ձգելը, սեղմելը, ճգելը, ոլորելը այս բոլորը անվանում են դեֆոռմացիա։ Դեֆոռմացիաները լինու են երկու տեսակ , դրանք լնում են առաձգական և պլաստիկ։ Առաձգական դեֆոռմացիա կոչվում է երբ  մարմնի դևափոխությունից հետո մարմինը վերականգնում է իր սկզբնական չափերը և ձևը։ Պլաստիկ դեֆոռմացիան կոչվում է  երբ մարմնի դեֆոռմացիայից հետո մարմինը չի վերականգնում իր ձևը և չափերը։ Պլաստիկ դեֆոռմացիայի ենթարկվում օրինակ՝ լատոնը, կավը, մոմը, պառաֆինը, պլաստիլինը։ Առաձգական դեֆոռմացիաից առաջանում է ուժ, որին անվանում են առաձգականության ուժ։ Առաձգականության ուժը: Որքան մեծ է մարմնի դեֆոռմացիան այդքան մեծ է առաձգականության ուժը, միշտ ուղիղ համեմատական է մարմնի դեֆոռմացիային։ Այս կախվածությունը հայտնագործել է ռոբերտ հուգը։ Այդ բանաձը արտահայտում է հուգի օրենքը, որտեղ x-ը մարմնի երկարացումն է, իսկ k-ն կոշտությունը։

9.03-18-03

Դասեր24,25

Թեման.Ուժ:Տիեզերական ձգողության ուժ:Ծանրության ուժ:Առաձգականության ուժ:Հուկի օրենք:Ուժաչափ:

Դասարանում  քննարկվող հարցեր.

1.Ինչ է բնութագրում ուժը:

Ուժը մարմնի արագության, փոփողության պատճառն է։

2.Որ ուժն է կոչվում 1նյուտոն(1Ն):

Միավորների ՄՀ-ում որպես ոժի միավորը ընդունված է նյուտոնը (1Ն)

1 նյուտոնն այն ուժն է, որի ազդեցությամբ 1կգ զանգվածով մարմինը 1 վայրկյանում իր արագությունը փոխում է մ/վ-ով։

Անգլիացի ֆիզիկոս Իսահակ Նյուտոնի անվամբ է։

Կան նաև այլ միավորներ

1կն=1000ն

1մն=0.001ն

1ՄՆ=1000000ն

1մկն=0.000001ն

3.Ինչպիսի մեծություն է ուժը:

Ուժը վեկտորական մեծություն է։

4.Որ ֆիզիկական  մեծություններն են վեկտորական,և որոնք՝սկալյար

Ֆիզիկական մեծությունները լինում են 2 տեսակ՝ վեկտորական և սկալյար։ Այն ֆիզիկական մեծությունները,  որոնք բացի թվային արժեքից ունեն նաև ուղություն, անվանում են վեկտորական մեծություններ։

Օրինակ՝ ուժը։

Այն ֆիզիկական մեծությունները, որոնք տրվում են միայն թվային արժեքով (դրական, բացասական) անվանում են սկալյար մեծություններ։ Սկալյար մեծություններ են՝ ժամանակը, երկարությունը մակերեսը, ծավալը, նյութի խտությունը, ծանգվածը և այլն։

5.Ուժի ազդեցության արդյունքը ինչ մեծություններից է կախված

6.Որ մարմիններն են փոխազդում տիեզերական փոխազդեցության ուժերով

7.Ինչից է կախված տիեզերական  ձգողության ուժը

8.Որ ուժն են անվանում ծանրության ուժ

Այն ուժը

9.Ինչպես է կախված ծանրության ուժը  մարմնի զանգվածից

10.Ինչ բանաձևով է որոշվում ծանրության ուժը

11.Որ երևույթն է կոչվում դեֆորմացիա

12.Դեֆորմացիայի  օրինակների քննարկում

13.Որ դեֆորմացիան է կոչվում առաձգական ,որը՝պլաստիկ:Բերել օրինակներ

14.Որ ուժն են անվանում առաձգական ուժ,և ինչպես է այն ուղղված:

15.Հուկի օրենքի ձևակերպում

16.Հուկի օրենքն արտահայտող բանաձևը

17.Ինչ կառուցվածք ունի ուժաչափը

18.Որ օրենքի վրա է հիմնված ուժաչափի աշխատանքը

Լրացուցիչ առաջադրանք

1.Որքան է 2տ զանգվածով փղի վրա ազդող ծանրության ուժը:

3.Հաշվել ջրի զանգվածը,եթե նրա վրա ազդող ծանրության ուժը 90Նէ:

Է.Ղազարյանի դասագրքից էջ55 -ից մինչև էջ 70

Լաբարատոր աշխատանք

Չափանոթում չտեղավորվղ մարմնի ծավալի որոշումը։

Լաբարատոր աշխատանք

Կանոնավոր մարմնի չորսուի ծավալը օդում և ջրում  ես համոզվեցի, որ նույն արդյունքն էր։

Մարմնի ծավալը նույնն է օդում և ջրում։

Այժմ ես պետք է որոշեմ անկանոն ձև ունեցող պինդ մարմնի ծավալը։ Նախ  պետք է որոշեմ

C=10-55=1սմ3

C1=12= 0.5

V1=25

V2=

V=?

Լաբորատոր աշխատանք

Կանոնավոր և անկանոն պինդ մարմնի ծավալի որոշումը։

Անհրաժեշտ պարագաներն են

Չափագլան, քանոն, մկրատ, թել, ջուր։ Առաջինը անում էնք կանոնավոր ծավալի որոշումը քանոնով։ Կանոնավոր մարմնի  ծավալը որոշելու համար քանոնի միջոցով պետք է չափել կանոնավոր մարմնի՝  չորսուի ծավալը։ Ես ունեմ փայտյա և մետաղյա չորսուներ։ Այն որոշելու համար քանոնով չափում եմ նրա երկարությունը, լայնությունը և բարձրությունը նշանակելով համապատասխանաբար a,b,h տառերով։

Մետաղյա

a=2սմ

b=2սմ

h=2սմ

V=?

V=a*b*h

V=2*2*2=8սմ3

V=8սմ3

Փայտյա

a=10սմ

b=2.5սմ

h=10սմ

V=a*b*h

V=10*2.5*10=250սմ3

մարմնի ծավալը նշանակված է V տառով

Այժմ իմ մետաղյա չորսուի ծավալը որոշում եմ չափագլանի միջոցով, դրա համար նախ որոշում եմ իմ չափագլանի սանդղակի ամենափոքր բաժանման արժեքը։

С=150-10025=2սմ3

չափման սխալը

С1=221սմ3

չափանոթի մեջ լցնում եմ այնքան  ջուր, որ մարմինը  կարողանա սուզվի։  Հիմա կորոշեմ լցված ջրի ծավալը։

V1=

Պարզաբանել և կրկնել հետևյալ հարցերը՝

1.ինչն են անվանում սանդղակի բաժանման արժեք

Չափիչ սարքի սանդղակի բաժանման արժեքը որոշելու հաար անհրաժեշտ է գտնել սանդղակի մոտակա այն երկու գծիկները որոնց կողքին մեծության թվային արժեքներ են գրված։ Այնուհետև մեծ արժեքից հանել փոքր արժեքը և ստացված արդյունքը բաժանել նրանց միջև եղած բաժանումների թվի։

C=500-45010=5մլ

2.որն է սարքի չափման սահմանը,

Նրա ամենավերևի և ամենաներքևի թվերը ցույց են տալիս սարքի չափման հնարավորությունները:

3.որոշել տրված գործիքի չափման սխալը

C1=5մլ2 =2.5մլ

V=115մլ2,5մլ սա նշանակում է, որ իմ ջրի ծավալի իրական արժեքը գտնվում է

115-2,5մլ <V< 115մլ+2,5մլ

1 լ=1 դմ3

1մլ=1 սմ3

1մ3=1մ*1մ*1մ=10դմ*10դիմ*10դմ=1000դմ3=1000լ

1լ

Իմ չափագլանի մեջ լցրեցի ջուր և պարզեցի, որ C=100-5025=2սմ3

Լաբարատոր աշխատանք

Հեղուկի ծավալի չափումը չափանոթի միջոցով

Աշխատանքի նպատակը․ սովորել չափանոթի միջոցով չափել հեղուկի ծավալը և անոթների տարողությունները։

Սարքեր և նյութեր․ չափանոթ, ջրով լցված բաժակ, ոչ մեծ սրվակ և այլ անոթներ։

ԻՄ դիմաց դրված է չափանոթ, որը հեղուների ծավալների չափման  և պինդ մարմինների ծավալների չափման գործիք է,

Ծավալը դա  հեղուկի կամ պինդ մարմնի զբաղեցրած տեղն է։ Ծավալի չափման գործիքը՝ չափանոթը ուսումնասիրելիս ես պարզեցի, որ իմ չափանոթի չափման հնարավորությունը՝ ամենաներքևի թվային արժեքը նրբագծի դիմաց գրված 0սմ3, իսկ ամենավերևի նրբագծի դիմաց գրված թիվը 150սմ3, որպես ծավալի չափման հիիմնական միավոր Միջազգային Համակարգում (ՄՀ) ընդունված է 1մ3 օգտագործվում են նաև 1սմ3, 1լ, 1մլ, 1մմ3, իմ չափագլանի վրա արված են նրբագծերով արված բաժանումներ, որին անվանում ենք սանդղակ, գործիքից օգտվելոց առաջ ես որոշում եմ ես պետք է որոշ եմ սանդղակի ամենափոքր բաժանման արժեքը։  Չափիչ սարքի սանդղակի բաժանման արժեքը որոշելու հաար անհրաժեշտ է գտնել սանդղակի մոտակա այն երկու գծիկները որոնց կողքին մեծության թվային արժեքներ են գրված։ Այնուհետև մեծ արժեքից հանել

Լարատոր աշխատանք

Գործիքներից օգտվելուց առաջ պետք է որոշենք գործիքների սանդղակների ամենափոքր բաժանման արժեքի և չափման սխալը։  Այժմ ես որոշու եմ իմ դիմաց դրված չափագլանի սանդղակի ամենափոքր բաժանման արժեքը և չափման  սխալը։ Չափագլանի սանդղակի բաժանման արժեքը որոշելու համար վերցրեցի երկու հարևան գծիկներ որոնց դիմաց թվային մեծություն էր գրված՝ օրինակ 600մլ և 500մլ, որից հետո մեծից հանեցինք փոքր թիվը և ստացված թիվը բաժանեցինք այդ երկու թվերի միջև եղած նրբագծերով արված բաժանումների թվի վրա։ Բաժանման արժեքը նշանակում են C տառով։ C=600մլ-500մլ10

Լաբորատոր աշխատանք

Նպատակը՝ ծանոթանալ լաբորատորիայի անվտանգության կանոններին՝ ուսուցչի ծանոթացմանբ: Ծանոթանալ այն չափիչ գործիքների հետ, որոնց հետ մենք աշխատելու ենք:

Այդ գործիքների հետազոտում և նրանց սանդղակի ամենափոքր բաժանման արժեքի և չափման սխալի որոշում:  

Աշխատանքի ընթացքը

Աշխատելու ընթացքում ծանոթանում ենք անվտանգության կանոններին, ամենակարևորը նա է, որ  գոյություն ունեն 2 տեսակի հոսանքի աղբյուրներ մեկը 36մյուսը  220 ոլտ: Ծանոթացել ենք գործիքների հետ օրինակ ջեռուցիցչներ, հոսանքի փոխանցիչների, չախագլանների , կշեռքների, քանոնների, տարաների և տարբեր ուժաչափիչների հետ: ՄԵնք այդ գործիքները հետազոտեցինք՝ գործիքից օգտվելուց առաջ պետք է նաել իր չափման հնարավորությունները  Նրա ամենավերևի և ամենաներքևի թվերը ցույց են տալիս սարքի չափման հնարավորությունները: Որից հետո նկատեցի, որ բոլոր չափիչ գործիքների նման են նրանով որ բոլորի վրա կա նրբագծերով արված բաժանումներ, որին անվանում ենք սանդղակ: